9. Bazylika Laterańska (Święto poświęcenia)

Budynki sakralne Kościoła są cennym dziedzictwem religijnym i historycznym. Świątynia z kamienia jest symbolem żywego kościoła, „duchową budowlą" wzniesioną z „żywych kamieni". Dzisiaj wspominamy rocznicę poświęcenia bazyliki laterańskiej w Rzymie, katedry papieskiej od IV wieku.

Pierwsi chrześcijanie przez cztery wieki nie mogli swobodnie wyznawać wiary. Sytuację tę zmienił Edykt Mediolański cesarza Konstantyna I z roku 313. Władca nie tylko pozwolił na oficjalny kult, ale nadto podarował papieżowi Milcjadesowi dawne posiadłości rodziny Lateranów, które cesarz Neron zagarnął w połowie I wieku po tym, jak oskarżył podstępnie Plantiusa Laterana o spisek i zgładził go. Cesarz Konstantyn przekazał te włości papieżowi, a były to wtedy koszary gwardii cesarza Maksencjusza, i nakazał, aby na nich wybudować bazylikę, baptysterium i tak zwane „patriarchio", rezydencję papieską, gdzie biskupi Rzymu mieszkali potem przez prawie tysiąc lat.

Poświęcenia bazyliki dokonał 9 listopada 324 roku papież Sylwester I. Świątynię zadedykowano Najświętszemu Zbawicielowi. W XII wieku świątynia została poświęcona także świętym Janowi Chrzcicielowi i Janowi Ewangeliście i odtąd występuje pod tytułem: Papieska arcybazylika Najświętszego Zbawiciela, św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty na Lateranie. Matka i Głowa Wszystkich Kościołów Miasta i Świata.

W roku 1300 papież Bonifacy VIII właśnie w tej bazylice otworzył po raz pierwszy drzwi Jubileuszowego Roku Świętego. Kilka lat później pożar poważnie uszkodził świątynię, a papież Klemens V przeniósł siedzibę papiestwa do Awinionu we Francji. Kiedy w roku 1377 papież Grzegorz IX wracał do Rzymu, siedzibę papieży urządził na Watykanie, gdyż Lateran był jeszcze poważnie zniszczony.

W następnych wiekach przywrócono bazylice i zabudowaniom laterańskim dawną świetność, ale siedziba papiestwa pozostała na Watykanie. Arcybazylika laterańska do dzisiaj jest jednak katedrą Biskupa Rzymu, najważniejszą świątynią dla katolików. Wierni oddają część nie tyle samej sakralnej budowli, ale raczej jest to wyraz czci i miłości do Kościoła rzymskiego, gdyż przewodniczy on całej wspólnocie katolickiej.

Początkowo rocznicę poświęcenia bazyliki św. Jana na Lateranie obchodzono tylko w Rzymie. Potem mnisi augustiańscy zaczęli obchodzić ją także w innych miejscach. Od 1565 roku obchodzona jest w całym Kościele rzymskokatolickim. W ten sposób wyraża on wdzięczność za wszystkie świątynie, jakie zostały wystawione przez wiernych i oddane do ich użytku. Bazylika laterańska to pierwszy wybudowany i poświęcony kościół na świecie. Wykorzystywane wcześniej przez katolików miejsca były adaptacjami domów prywatnych, albo świątyń pogańskich.

Do transeptu bazyliki dobudowane jest tak zwane baptysterium, osobna kaplica z basenem, gdzie udzielano chrztu przez zanurzenie. Papież Sykstus V pod koniec XVI wieku kazał wznieść osobny budynek, w którym umieszczono „scala Santa – święte schody". Według tradycji po tych schodach Chrystus szedł do Piłata. Przywiozła je z Jerozolimy matka cesarza Konstantyna, św. Helena w roku 326.

Arcybazylika św. Jana na Lateranie, jako pierwszy kościół rzymskokatolicki, jako katedra Biskupa Rzymu, ma wyjątkowe znaczenie wśród innych świątyń. Przypomina o więzi łączącej wszystkie wspólnoty kościelne rozsiane po świecie ze Stolicą Apostolską i o tym, że – jak powiedział św. Ignacy Antiocheński – Kościół rzymski „przewodniczy w miłości" całej wspólnocie katolickiej.