13. Św. Nicefor

Przedstawianie rzeczy świętych, duchowych, w formie materialnej od zawsze było problemem. Judaizm zabraniał jakichkolwiek przedstawień Boga w formie rzeźby czy obrazu. Księga Wyjścia mówi wyraźnie:

„Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko… Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył"
(Wyj 20,4–5).

Islam zakazuje przedstawiania w formie materialnej boskości ze względu za zakaz bałwochwalstwa. Ten zakaz został nawet rozszerzony na zakaz przedstawiania wizerunku proroka Mahometa.
Prawosławni i katolicy uważają, że zakaz przedstawiania wizerunku Boga odnosi się do Starego Testamentu, gdyż Bóg nie objawił się wtedy w widzialnej postaci. W Nowym Testamencie, natomiast, Jezus jest „obrazem Boga niewidzialnego" (Kol 1:15), i kto Go zobaczył, zobaczył i Ojca (por. J 14:9).
Z taką interpretacją nie zgadzają się protestanci, uważając ją za nadużycie.

Św. Nicefor, dzisiejszy patron, urodził się w roku 758 w Konstantynopolu. Teodor i Eudoksja, jego rodzice, należeli do najznamienitszych obywateli miasta. Słynęli z pobożności. Nie uchroniło ich to jednak od zawirowań polityczno religijnych swego czasu. Ojciec był zdecydowanym obrońcą czci oddawanej ikonom, a przeciwnikiem ruchu obrazoburczego, którego pierwsza odsłona miała miejsce w latach od 726 do 787 roku. Ze względu na swoje przekonania został uwięziony, poddany srogim torturom, ostatecznie umęczony. Zginął jako męczennik za wiarę w 767 roku. Matka św. Nicefora, po śmierci męża wstąpiła do klasztoru.

Nicefor nie myślał o karierze duchownej. Cesarz Leon IV mianował go sekretarzem cesarskim. Właśnie w roli urzędnika cesarskiego brał udział w Soborze Nicejskim II w roku 787, który na nowo zezwolił na kult obrazów. Nicefor jako sekretarz cesarski był odpowiedzialny za dokumentowanie wyroków wydawanych przez cesarza na czcicieli świętych obrazów. Mając w pamięci osobistą tragedię związaną z męczeńską śmiercią ojca, porzucił intratne zajęcie i wstąpił do klasztoru. Napisał wtedy poemat broniący czci obrazów i relikwii świętych.

Życie w klasztorze nie było mu jednak pisane. Cesarz Nicefor I powołał go na zarządzającego największym przytułkiem dla ubogich w Konstantynopolu. Był to początek IX w. Po śmierci św. Terazjusza, patriarchy Konstantynopola, cesarz Nicefor I powołał Nicefora na patriarchę Konstantynopola. Wzbudziło to jednak sprzeciw, ponieważ Nicefor nie był duchownym, lecz laikiem. Cesarz jednak konsekwentnie podtrzymał swoja decyzję i Nicefor w roku 806 został patriarchą Konstantynopola. Otrzymał wtedy wszystkie święcenia.

Cesarz Leon V Armeńczyk, w 813 roku, niedługo po objęciu urzędu, wprowadził drugi okres obrazoburstwa, jeszcze bardziej rygorystyczny niż poprzedni. Chciał przeciągnąć Nicefora na swoją stronę. Patriarcha ogłosił publiczne modły i przebłaganie za grzech zwalczania świętych obrazów. Cesarz wtedy zwołał synod do Konstantynopola, by pozyskać biskupów. Nicefor swoją mową i odwagą przeciągnął prawie wszystkich na stronę czcicieli świętych obrazów, a na tych, którzy ulegli cesarzowi rzucił klątwę. Władca skazał go wtedy na wygnanie.

Nicefor zmarł na wygnaniu 2 czerwca 829 roku. W tym czasie wydał wiele pism apologetycznych, w których piętnował herezje i wyjaśniał autentyczną tradycję. Greckie imię Nicefor (słowiański odpowiednik Nikifor) oznacza „niosący zwycięstwo”. I choć Nicefor zmarł na wygnaniu, to jednak ostatecznie on odniósł zwycięstwo.